Tip:
Highlight text to annotate it
X
(موسیقی)
من در خدمتتان مربوط به آب مجازی صحبت میکنم.
با اینکه نور تو چشم من است ولی یک سوال اول بکنم که چند نفر تو سالن این واژه را تا به حال شنیدهاند؟
خب عیب نداره... هفت نفر.
خب حالا این بحث را من صحبت میکنم،
من به اصطلاح عضو هیئت علمی دانشکده عمران و محیط زیست دانشگاه امیر کبیر هستم.
دانشگاه امیر کبیر هم یک ۱۰-۸ سالی است یک شعاری برای خودش انتخاب کرده به عنوان "دانشگاه امیرکبیر، پیشتاز توسعه پایدار".
یک مقدار هم کارهایی را به اصطلاح شروع کردن و انشاالله که ادامه هم خواهد داشت. برای اینکه دراین جهت حرکت بکنیم.
یکی از بحث هایی که در مورد حفظ کرهی زمین پیش آمده، همین بحث مسائل الگوی ما در زندگی است.
۳/۵ میلیارد سال است که حیات توی این کره پیدا شده. هفت هشت ده هزار سال است که تمدنها آمدند.
زیر دههزار سال تمدنهای بزرگ که ما ازشون اسم میبریم.
ولی بشر بیشتر از این بوده.
این تمدن توی این فاصله الگوهایی که برای خودش انتخاب کرده به سبکی است ما را در آستانه بحران برای حیات و ادامه کار کره زمین قرار داده.
بحث بیشتر اینه. این آب مجازی یکی از این نگاههاییست که کمتر از ۱۵ سال هست که در مجامع علمی مطرح شده.
منتها من امروز مفاهیم و کاربردش را خدمتتون میگم.
عرض کنم که
اول که سوال میکنیم گاهی اوقات میگیم
مثلا فرض بفرمائید در یک خوشه گندم چقدر آب هست؟
یا آب مجازی، این را اغلب فکر میکنند که ما اگر اینو بچلانیمش چقدر ازش آب میشه خارج کرد؟
یعنی اون آب داخل همان محصول را میدانند.
غافل از اینکه اون محصول تا اومده به اینجا برسه یک سیری را طی کرده. از اون اول تا الان چقدر آب صرفش شده.
این نگاه باعث شده که یک مقداری تقریبا مثل نگاه Life cycle به یک تولید خواهد بود.
هریک قطره آب چقدر از توش میشه محصول به دست آورد و یا چقدر ارزش میشه تولید کرد.
اون را توی اصطلاح فرنگی بهش میگن Crop per Drop، خب دیگه الان میگن Value Per Drop.
ممکنه آدم چیزی را تولید بکنه ولی مفت نیارزه. خوب این هدر دادن آب خواهد بود.
این یک پنبه را، کارخانه و تشکیلاتش را که نگاه بکنید،
از ابتدا که محصول تولید پنبه هست،
میاد آخرش بعضیهاش دانههاست که میشه روغن، از این ور میشه پیراهن.
این به عنوان یک نمونه که اعدادش ریزه،
ولی دونه به دونه هر فرآیند را نشان میده که هر شاخه، چقدر ما این
- ورژنی که پایین نوشته - چند درصدِ محصول میره تو یک قسمت، چند درصد ارزش میره در اونجا.
که مثلا در این قسمت، این بالا Cotton Seed را نوشته ۶۳٪ وزن، ولی ۱۸٪ ارزش.
بنابراین یک خورده دیگه آدم از این به بعد فکر میکنه هرکاری که تو زندگی داره میکنه، چقدر داره میگذاره،
چقدر داره برمیگرده؟ حالا این ۳-۲ تا به عنوان نمونه.
فکر میکردید که یک کیلو گندم چقدر آب میبره؟ خب این متوسطه: ۱٫۳۰۰ لیتر.
الان بیرون جلسه داشتم، به بعضیها میگفتم، این بطریهای آبی که همه مصرف میکردن
دلاریاش از اینجا پا رو میذاریم بیرون، یک دلاره. بنابراین ما ۱٫۳۰۰ دلار-
- البته اون پول بطری و این حرفام داره- ۱٫۳۰۰ دلار خرج میکنیم: ارزش آب، یک کیلوگرم گندم به دست میاریم.
الان قیمت گندم که رفت بالا، شد ۵۰۰ تا یه تومنی. بنابراین توی این ارزش هست.
البته من شعارهای خودکفایی و اینا را وارد این بحث نمیکنم. فقط الان از این نظر. هر کاری ما میکنیم این عددش هست.
تمام این اعداد را هم میشه قیمتش را محاسبه کرد.
ولی گوجه فرنگی میشه درست کرد ۱۸۰ لیتر هر کیلوگرم.
حالا ما هرچی بگیم گوجه فرنگی بهتره - با یک ششم اون آب کیلو ۲٫۰۰۰ تومن، یا گندم بهتره، با این قدر برابرِ آب، ولی با ارزش ۵۰۰ تومن.
این Value شه، اونم کیلوشه. سیبزمینی هم همینطوره. ۲۵۰ لیتر.
ما میتونیم ۵ برابر آبی که صرف گندم بکنیم، سیبزمینی تولید کنیم.
حالا ایرانیا خیلی سیبزمینی غیر از چیپس و فِرنچ فِرایز و اینا نمیخورن. ولی آلمانیها ۱۵۰جور غذا از سیبزمینی درست میکنند.
یک اِسلایسِ نون ۱۳۵ لیتر. اصلا به ذهن نمیاد که یه چیز به این کوچکی این مقدار آب صرفش شده باشه.
یک تخم مرغ که مرغ زحمتش را میکشه ۱۳۵ لیتر.
ولی تا از اول بیاد دون بهش بدیم و مرغ بشه و مرغش بزرگ بشه و حالا مرغش تخمگذار باشه، تا جمعش بشه مثلا ۱۳۵ لیتر.
عرض کنم که قهوه و شیر و چایی و -
گفتند شاید ما یک چیزی تهیه بکنیم که ۱۸ تا بطری از این یه لیتریها باید بگذاریم
تا بتونیم یه دونه از اون فنجون چاییها- ۱۸ لیترآب صرفش میشه برای تولید.
شیر هم به این دلیل هست که ما اول باید یک گاو درست کنیم،
خود گاو درست کردن یک عالم طول میکشه؛ باید علوفه بهش بدیم؛ اون زمین میخواد.
از اولش حساب کنیم تا یک چیزی بیاد گاو بشه، بعد گاوش شیر بده، اون شیرش ۱٫۰۰۰ لیتر، هر لیترش آب میخواد.
به این دلیل هم پنیر از شیر هم بدتره. ۵٫۰۰۰ لیتر.
تازه باید شیر را درست کرد بعد اونوقت ازش پنیر را درست کرد.
عرض کنم که قند ۱٫۵۰۰ لیتر،
گوشت خیلی بده: ۱۵٫۰۰۰ لیتر، هر یک کیلو گوشت.
دامداری کار هرکسی نیست.
کشوری که آب زیادی نداره، علوفه زیادی نداره،
این کارا دنبال رفتنش برای اون کشور خیلی سنگین تموم میشه.
ولی برای قزاقستان خیلی خوبه. یک زمین طبیعی داره دو برابر ایران.
۴-۵ میلیون، ۶ میلیون جمعیت.
خب اونجا برای پرورش گاو و اینا خیلی بهتره تا ایران.
یک همبرگر ۲٫۴۰۰ لیتر.
چرم که باز این دوباره چرم طبیعی: ۱۶٫۶۰۰ لیتر هر یک کیلو چرم. یک جفت کفش میشه ۸٫۰۰۰ لیتر.
به راحتی میگن چرمش اصل باشه، این میشه اصلش.
پیرهن ۲٫۷۰۰ لیتر.
این چندتا نمونه -
حتی برگ کاغذ A4، ده لیتر. ما همهاش میگیم کاغذ را تکثیر نکنید. ضد محیط زیسته و چه و چه،
تازه حواسمون به آب نبوده. فقط به خود کاغذ و به خود درخت و به این طبیعت.
ولی ۱۰ لیتر آب یک برگه A4 انرژی میخواد.
شکلات خیلی گرونه ۲۴٫۰۰۰. برای اینکه شیر و دهها هزار چیز دیگه هم داره.
یک بسته شکلات این مقدار چیز میکنه.
یک ماشین ۴۰۰٫۰۰۰. حدود یک تن
این توی کارخونه صرفش میشه. از ابتدا.
این چندتا مثال اول، کشاورزی بود .
این چندتا مثال بعدی صنعت و تولیدات واین چیزای دوم بودش.
یک مفهوم دیگه هم داریم: "رد پای آب".
هر کاری ما تو طبیعت بکنیم. یعنی زندگیای که انتخاب بکنیم؛
کت و شلواری که میپوشیم، پیراهنی که داریم،
این دستگاهی که دست ما دادند، این میکروفون که هست. این کارها یک جا پا میذاره تو طبیعت. اونو بهش میگیم فوتپرینت،
یا ردِّ پا.
حالا این فوتپرینت یه خورده کلاسش بالاتر از اون بحث آب مجازی است.
همهی حرفهایی که ما راجع به آب تا به حال تو زندگی شنیده بودیم این قسمته.
۱۰۰-۱۸۰ تا ۲۰۰ لیتر، ۲۵۰ لیتر، بستگی به فرهنگ اون کشور، در روز آب مصرف میکنیم.
حالا این که میگیم صرفهجویی کنید، میگیم شیر را ببندید، دوش نگیرید،
دوش وقتی میگیرید، وسطش دوش رو به اصطلاح- شیر را قطع بکنید.
اتوماتیک بگیرید.
این تمام کارهاست.
همه اش برای این ۱۸۰ لیتر یا ۲۰۰ لیتره.
ما الان تو تهران ۲۲۰ ایم.
ولی نصف دیگهاش را ندیدیم.
اون این آب مجازی بود که من خدمتتون گفتم. این ۳٫۰۰۰ لیتره.
ما ۳٫۰۰۰ تا رو ول کردیم، ۱۸۰ تا را چسبیدیم.
این ور قضیه اگر الگویی، زندگی، تولید، اینها را اصلاح بکنیم، اون ۳٫۰۰۰ لیتر را میتونیم کاهش بدیم.
این طرف اگر جون بکنیم، تا اخر هم هر کاری بکنیم،
نهایت ۲۰-۱۰ درصد رو بتونیم صرفهجویی بکنیم.
۲۰-۲۵ لیتر در روز .
اون ۱۰ درصدش را بتونیم صرفهجویی بکنیم، ۳۰۰ لیتر در روز .
یعنی ۱/۵ نفر را میشه تامینِ آب کرد.
ما در این دوران بخصوص اخیر، بدون توجه به منابع، یک به اصطلاح الگوهای خیلی آببَری را استفاده کردیم.
حالا الان با هم تا اینجا که من خدمتتون گفتم، کاملا آدم متوجه میشود که مثلا آیا یک کشوری که آب کم داره،
عقل آیا حکم میکنه که هندوانه درست کنه و بعد هندوانهاش رو صادر کنه.
این باید هر کی دیگه پر آب تَره، هندوانه درست کنه اونو بده به ما،
ما توت فرنگی درست کنیم. الان که در کردستان توتفرنگیهای نوبر آوردند،
نوبرش که ۱۵٫۰۰۰تومن و ۲۰٫۰۰۰هزار تومن کیلویی.
بسیار آبِ کم و بسیار هم درشت.
عقل مردم خودشون یواشیواش میرسه.
به جای اینکه آب را بگیرند-
الان تو همین شهریار گندم میگن بکاریم. حالا چون دولت می خواد خودکفا بشیم.
ولی کشاورزها دور زمینِ گندم، گوجه فرنگی میکارن.
اون پول گوجه فرنگی ۲/۵-۲ برابر گندمش میشه.
تا انشاالله الگوی دقیقتری داشته باشیم.
این وضعیت را حالا شرایط طبیعی هر کشوری تعیین کرده.
بیشتر این آب هم توی کشاورزی مصرف میشه - تو دنیا.
٪۸۵ آبی که داره تو دنیا به کار برده میشه تو بحث کشاورزی است.
یعنی ما اگر کشاورزیمون را درست بکنیم،
این آب مجازی خیلی تغییرات گستردهای خواهد کرد.
ما توی ایران خودمون ۹۰٪ آب را توی کشاورزی داریم مصرف میکنیم.
کل شهری و صنعتیمان ۱۰٪ آبه.
ما ۱۰٪ تو کشاورزی صرفه جویی کنیم،
تا ۱۴۰۰ که هیچی، تا ۱۴۵۰ هم برای خانگی و شرب آب خواهیم داشت.
این را باید درستش بکنیم که قسمت اصلی است.
حالا، اون چیزی که خدمتتان گفتم، چپ و راستش را که با هم جمع کنند، میگیم آب رد پای آب،
الان آمریکا بالاترین کشوری است که رد پای آب میگذاره.
نفری ۲٫۴۸۰ مترمکعب در یک سال صرف میکنه،
چه آب مستقیم و چه آب مجازی که کشور را اداره میکنه.
البته وقتی بهش میگن که اینقدر ردپات زیاده
میگه که خب البته ۳۰٪ دنیا را هم داریم صنعت صادر میکنیم.
همه را که خودمون نمیخوریم.
داریم به شما هم جنس میفروشیم.
پایینترین کشور هم چینه. که ۷۰۰ متر مکعب.
متوسط دنیا ۱٫۶۴۰
ایران ۱٫۲۴۰
بنابراین ما هم الگومون حالا اینکه چهجور باشه -
یک گروهی هستن، مثلا بستگی داره که، همینجا اشاره کردیم، که درآمد سرانه چقدر باشه،
تکنولوژی کاشتشون چی باشه.
شرایط اقلیمیشون چیه.
الگوی مصرفشان چهجوره.
این جمعا این آب را درست میکند.
چقدر وارد میکنند. چقدر خودشون تولید میکنند.
و این مجموعهای خواهد بود که الگو را میده.
دقیقا هم همین هست که کشور میتواند خودش الگویی را تنظیم بکنه
که کمترین رد پا را چه داخل و چه اونهایی که می خوان از خارج بیارن.
قطعا وقتی مثلا ما انگور رو از شیلی وارد میکنیم،
رد پاش تو شیلیه. ولی خوب انگور خیلی آبی نمیبرده.
ما خودمون اینجا دور و بر ارومیه انگور میکاشتیم.
ولی انگور را تبدیل کردیم به سیب.
سیب آب مجازیاش خیلی بیشتر از انگوره.
خب ما به طبع یواش یواش ارومیه را خشک کردیم.
با غلط انتخاب کردن الگو.
این میتونه در تمام - هم محلی و هم در کلانِ کار- اثر بگذاره.
حالا به هر حال این ۳-۲ دسته کشور را نوشته که بستگی به نوع الگوی زندگیشون و غیره خواهد بود.
این اصطلاح را هم اضافه میکنیم:
آبی که از آسمان میاد.
یک بخشیاش که میاد روی زمین.
ما بهش میگیم: "آب آبی" - Blue Water.
قسمتی که میره توی زمین که میگیم رطوبت خاک یا آب سبز.
الان من نگفته احتمالا همه توجه خواهند کرد
که هر منطقهای تو هر کشور آب سبزش بیشتر باشه
دیگه اینقدر آب آبیِ مجازی نمیخواد بده.
بنابراین تو کردستان کشت کردن،
تو شمال کشت کردن، اینا آب سبز دارن خیلی.
این فرق میکنه با تو سیستان و بلوچستان.
بنابراین ما اگر بدون توجه، مثلا، الگوهامون را به یک ترتیبی بکنیم
که جاها را انتخابِ اشتباه داشته باشیم،
آب زیادی از آبِ آبی که هم رد پا داره
و هم آب مجازی سنگینی هست باید استفاده کنیم.
تو خوزستان که گندم میکاریم خیلی مترمکعب کیلوگرمش بالاست.
در قسمت های دیگه یه خورده کمتره.
کاملا به آدم نشون میده که میتونه انتخاب محلی داشته باشد.
و حالا تمام این صادرات واردات دنیا میشه صادرات وارداتِ آبِ مجازی. این نقشهاش است.
از آمریکا به اینورِ دنیا آب از طریق صدور اجناس،
میوه، ماشین آلات، هواپیما و غیره داره انتقال پیدا میکنه.
این نقشهی انتقال آب مجازیه در دنیا. که حالا تجارت آب مجازی.
این کشورهان.
دوتا رو من به عنوان نمونه میگم.
کویت خودش آب نداره؛ بنابراین منابع تجدید پذیرش ۰/۰۲ میلیارد متر مکعبه.
ردپایی که داخل کشور خودش ایجاد میشه ۰/۲۸ متر مکعبه.
از بیرون جنسهایی که داره وارد میکنه برای ادارهی کویت ۱/۹ است.
بنابرین جمعش را که میزنید ردپای کویت برای اداره کردن کشورش ۲/۱۸ میلیارد متر مکعبه.
بنابرین از این دید ۱۳٪ خودکفا است.
آیا ۱۳٪ خودکفا بَده؟
باید همه را خودش درست کنه؟
باید تمام آبهای خلیج فارس را بگیره شیرین کنه، باهاش جاش گندم بکاره؟
عقل اصلا حکم میکنه همچنین کاری بکنه؟
یا اینکه بره تو استراتژیهایی برای توسعهی کشورش،
که آب دارهاش را از بیرون با پولی که از اینجا تولید میکنه، وارد میکنه.
و بعد اونوقت ما هند را داریم که پر آبه و بنابراین ۹۸٪ توی خودش ردپا داره،
و در قسمت های خودکفایی ۹۸٪ است اسمش.
حالا خدا اینطوری خواسته دیگه.
بنگلادش تخت تخته.
یک دفعه که سیل بیاد سرتاسرش را آب میگیره.
خوب اگر استراتژی برای خودش انتخاب کنه که اینقدر آب طبیعی داره انجام بده.
دیروز خوندم که کانادا برای سال ۲۰۱۳ تصمیم گرفته ۷٪ زمین های زیرِ کشت گندمش را برد بالا.
یعنی اینکه همینطوری زمین آزاد اونجاست آبیاری هم نداره
و رسوند تولیدشان - پیشبینیشان برای ۲۰۱۳ این هست
که ۲۵/۴ میلیون تن گندم تولید میکنه. این طبیعی است.
و بنابرین عمدتا ما بهش میگیم آب سبز.
حالا میتونه یک کسی با این رقابت بکنه؟
که مثلا با آبِ - ۲۵ تا را ما بخوایم با آبِ آبی یا آبِ مجازی تامین بکنیم،
این یک دو برابر مملکت ما رو میخواد.
و اینم ایران.
که ما ۸۲٪ از داخل و ۱۸٪ از خارج.
منتها ما دیگه در داخل ایران آبی باقی نمانده.
از ۱۳۷ میلیارد متر مکعب تقریبا همهاش مهار شده،
یه ۵-۴ میلیارد متر مکعب بیشتر نیست که ما بتونیم بسازیم.
یعنی دیگه صفر – صفر هم داریم میشیم.
یعنی اصلا ما، نسل آینده آبی نیست که دیگه بتونه مهار کنه، ازش استفاده کنه.
ما که توی توسعه پایدار میگیم باید مواظب اونا باشیم، این قسمتها باقی مونده.
این هم ۲ تا جدولیست که مثلا به ایران از کجاهای دنیا غلات داره میاد.
این جدولِ آب مجازی غلاته.
ما از آمریکای لاتین، از اینور، از اونور، همه جا داریم این آب را وارد میکنیم.
بعدیاش هم از داخل به خارج چقدر با پسته آب مجازی داریم صادر میکنیم.
البته ارزش پسته خب خوبه. آبش هم کمتره.
و این مال مصره.
این هم قسمت آخر است که ایران - چه کار باید برای ایران بکنیم.
این طوری نقشه را برای ما خداوند خواسته.
من همیشه میگم از روز اول ایران
– البته تو سخنرانی صبح هم گفتند –
ایران فقط همین گربه نیست.
اولا این شیر بوده، خیلی بزرگ بوده
حالا خرد خرد کوچولو شده .شده گربه.
این تیکه هم که باقی مونده
ما آخرین قسمتی هستیم که آب و هوای مدیترانه میاد پایین این طوری است:
یه وَرِ ایران آب داره، بقیهاش آب خیلی نداره.
اون رنگ های پر رنگ. بارانِ بیشتریست اینا.
چهجوری یه همچین جایی را اداره باید بکنیم؟
ضمن اینکه یک ویژگی خاص هم ما داریم. یک دماوند داریم
۵٫۶۷۱ متر ارتفاع داره.
یک دریای خزر داریم که ۲۶- متره.
تقریبا اونجور که من نگاه کردم،
حالا مگه یه دونه اون گوشه کنار مونده باشه، ندیده باشیم،
هیچ کشوری نیست که منها داشته باشه،
اینقدر هم مثبت داشته باشه.
یا همهاش تخت تخته. یا اینکه همهاش کوهستانی است.
این سرزمین را چهجوری باید طراحی بکنیم؟
۴ تا چیز هست. یک اینکه در حد لایفاِستایل؛ یا الگوی زندگیمون چه الگویی انتخاب کنیم؟
اینا اعدادی است که من خدمتتان گفتم.
۲ در سطح بخش، مثل کشاورزی، چه الگویی را انتخاب کنیم؟
بریم سراغ کدوما؟
آب بَرها، کم آببَرها.
صادراتی، وارداتی و غیره.
و در سطح ملی چه استراتژیای داشته باشیم؟
همه استراتژیمون ایجاد سد و مهار و اینطوری باشه؟
و بعد هم در سطح بینالمللی با کمک بقیه کشورها
چه کار کنیم که ازین کره زمین بیشتر بشه آب گرفت.
بنابرین در ۴ سطح مسئولیت میتونیم داشته باشیم.
الگوی فردی، الگوی بخشی،
الگوی ملی و الگوی جهانی.
این باید با هم همخوانی داشته باشد
که ما بتونیم بگیم ما هم سهمی در توسعه پایدار جهان داریم.
و درین جهت میتونیم حفظ بکنیم و این در حقیقت ماحصل قسمت آخر بود.
با تشکر و اینکه معذرت خواهی که یک کمی طولش دادم.
عذرخواهی میکنم. (تشویق)